میلگرد بستر

تاریخچه و تکامل استفاده از میلگرد بستر و وال پست

استفاده از میلگرد بستر و وال پست ریشه در تلاش برای مقاوم‌سازی دیوارهای بنایی دارد که با گذشت زمان و افزایش استانداردهای ساختمانی توسعه یافته است. در گذشته بیشتر دیوارها بدون تقویت اجرا می‌شدند که این موضوع باعث آسیب‌پذیری بالا در زلزله‌ها بود. با پیشرفت آیین‌نامه‌ها و تکنولوژی ساخت، میلگرد بستر به عنوان راهکاری کم‌هزینه و موثر مطرح شد و وال پست نیز به خصوص برای دیوارهای بلند یا با بازشوهای زیاد به کار گرفته شد.

میلگرد بستر چیست؟

میلگرد بستر (Bed Joint / Bed Rebar) به عنوان نوعی تقویت‌کننده افقی در دیوارهای بنایی برای مقابله با نیروهای کششی، برشی و لرزه‌ای به‌کار می‌رود. این قطعه ساختمانی به صورت شبکه‌ای از میلگردهای فولادی افقی است که با مفتول‌های عرضی به هم متصل شده و به صورت یکپارچه در درزهای ملات افقی بین ردیف‌های بلوک یا آجر قرار می‌گیرد. این شبکه فولادی باعث افزایش یکپارچگی و مقاومت کششی دیوار می‌شود و از ترک‌خوردگی‌های ناشی از نیروهای برشی جلوگیری می‌کند.

ویژگی‌های ظاهری میلگرد بستر

میلگردهای اصلی: دو یا چند میلگرد فولادی طولی که به صورت موازی در طول دیوار کشیده می‌شوند (معمولاً قطر ۶ تا ۱۰ میلی‌متر: میلگرد 8 ساده یا میلگرد 10 ساده).

مفتول‌های عرضی: مفتول‌های نازک‌تر (معمولاً قطر ۱.۵ تا ۲ میلی‌متر) که به صورت عمود بر میلگردهای اصلی قرار گرفته و آنها را به هم متصل می‌کنند.

فاصله‌ها: فاصله بین مفتول‌های عرضی معمولاً بین ۱۰ تا ۲۰ سانتی‌متر است و طول شبکه بستگی به طول دیوار دارد.

شکل: شبکه‌ای صاف و باریک که به راحتی بین ردیف‌های بلوک یا آجر جای می‌گیرد.

انواع میلگرد بستر و مشخصات فنی آنها

میلگرد بستر بر اساس قطر میلگرد و فاصله بین مفتول‌های عرضی، انواع مختلفی دارد که معمولاً به صورت استاندارد در بازار موجود است. قطر میلگرد معمولاً بین 6 تا 10 میلی‌متر است و فاصله مفتول‌ها نیز بین 10 تا 20 سانتی‌متر متغیر است. استانداردهای تولید میلگرد بستر در ایران معمولاً مطابق با آیین‌نامه‌های ملی و استانداردهای فولادسازی است. این محصول در دو نوع اصلی تولید و استفاده می‌شود:

میلگرد بستر خرپایی (Truss Type)

شامل دو مفتول طولی است که با مفتول‌های مورب (معمولاً با زاویه ۴۵ درجه) به صورت زیگزاگ یا مثلثی (خرپا) به یکدیگر متصل شده‌اند.

• روش تولید:جوش مقاومتی
• استاندارد رایج: ASTM A951 / A951M
• مناسب برای دیوارهای باربر

میلگرد بستر نردبانی (Ladder Type)

دارای دو مفتول طولی موازی است که با مفتول‌های عرضی عمود به صورت پله‌ای (نردبانی) به هم متصل شده‌اند.

• روش تولید:جوش نقطه‌ای
• مناسب برای دیوارهای غیرباربر یا جداکننده

مقایسه میلگرد بستر خرپایی و نردبانی

کدام نوع میلگرد بستر گزینه بهتری است؟

اگر هدف شما مقاوم‌سازی دیوارهای باربر یا سازه‌ای است، میلگرد بستر خرپایی انتخاب مناسب‌تری است. اما اگر فقط برای تقویت دیوارهای داخلی یا غیرباربر می‌خواهید استفاده کنید، میلگرد بستر نردبانی اقتصادی‌تر و سریع‌تر قابل اجرا است.

کاربرد میلگرد بستر در ساختمان‌سازی

میلگرد بستر معمولاً در دیوارهای بنایی غیرسازه‌ای استفاده می‌شود که از بلوک، آجر یا سفال ساخته شده‌اند. به دلایل زیر از میلگرد بستر استفاده می‌شود:

• افزایش مقاومت دیوار در برابر ترک‌های ناشی از تنش‌های حرارتی و مکانیکی
• جلوگیری از جداشدگی و فروپاشی دیوار هنگام زلزله
• حفظ انسجام دیوار در برابر نیروهای برشی
• افزایش عمر مفید دیوار با کاهش آسیب‌های ناشی از ضربه و فشارهای جانبی

به طور خاص، قابل استفاده در این نوع دیوارها است:

• دیوارهای داخلی و خارجی بنایی غیرسازه‌ای
• دیوارهای با ارتفاع متوسط و کم (معمولاً تا حدود ۳ تا ۴ متر)
• دیوارهایی که نیاز به افزایش مقاومت کششی و کنترل ترک‌خوردگی دارند
• دیوارهایی که در مناطق زلزله‌خیز قرار دارند و باید مقاوم‌تر باشند

در این دیوارها نیاز به میلگرد بستر نیست:

• دیوارهای سازه‌ای (مثل دیوارهای بتنی یا دیوارهای باربر اسکلت فلزی) که خودشان مقاومت کافی دارند
• دیوارهای بسیار کوتاه و کم‌ارتفاع که تحت بار جانبی قابل توجهی نیستند
• دیوارهایی که با روش‌های مقاوم‌سازی دیگر مثل وال پست یا سیستم‌های سازه‌ای تقویت شده‌اند

در این دیوارها توصیه به استفاده می‌شود:

• دیوارهای بنایی که در معرض نیروهای جانبی قرار دارند (مثلاً دیوارهای پیرامونی یا دیوارهای طولانی)
• دیوارهای داخلی که می‌خواهند ترک‌خوردگی در اثر انبساط یا فشارهای حرارتی کاهش یابد
• پروژه‌هایی که محدودیت هزینه و زمان دارند و می‌خواهند با کمترین هزینه و سرعت بالا مقاومت دیوار را افزایش دهند

اگر دیوار خیلی بلند یا دارای بازشوهای بزرگ باشد، معمولاً توصیه می‌شود به جای فقط میلگرد بستر، از وال پست یا ترکیب هر دو استفاده شود.

مزایا و معایب استفاده از میلگرد بستر

مزایا

• نصب سریع و آسان در حین چیدن دیوار
• وزن سبک و عدم ایجاد بار اضافی بر اسکلت
• کاهش ترک‌خوردگی و افزایش مقاومت کششی دیوار
• هزینه کمتر نسبت به سایر روش‌های تقویت

معایب

• نیاز به دقت در جایگذاری میلگرد در تمام طول دیوار
• حساسیت نسبت به اجرای اصولی و پوشش مناسب جهت جلوگیری از زنگ‌زدگی
• در پروژه‌های بزرگ ممکن است اجرای آن زمان‌بر باشد

استانداردهای تولید میلگرد بستر در ایران

در ایران، میلگرد بستر باید مطابق با استاندارد ملی شماره 3132 (استاندارد میلگردهای فولادی) تولید شود. این استاندارد ضخامت، قطر، آلیاژ و کیفیت پوشش میلگرد را مشخص می‌کند تا تضمینی بر مقاومت و دوام آن در شرایط محیطی مختلف باشد.

نکات اجرایی مهم در نصب میلگرد بستر

• قرارگیری میلگرد دقیقاً در محل درز ملات
• استفاده از مفتول‌های با کیفیت برای بستن میلگردها
• پوشش مناسب میلگرد برای جلوگیری از زنگ‌زدگی
• هماهنگی با سایر عملیات بنایی برای جلوگیری از آسیب به شبکه میلگردی

نکات نگهداری و بررسی پس از اجرا

• بررسی دوره‌ای سلامت میلگردها و پوشش آنها
• اطمینان از عدم نفوذ رطوبت به داخل دیوار
• تعمیر به موقع ترک‌ها و آسیب‌های احتمالی
• جلوگیری از ضربه‌های مکانیکی به دیوار

وال پست چیست؟

وال پست یک قطعه فولادی است که در کنار دیوارهای بنایی به صورت عمودی یا افقی نصب می‌شود. وظیفه اصلی آن مهار دیوار و جلوگیری از کمانش و ریزش در برابر نیروهای جانبی است. معمولاً وال پست آماده از قوطی فولادی، ناودانی یا نبشی با ضخامت و ابعاد استاندارد ساخته می‌شود و به اسکلت ساختمان جوش یا پیچ می‌شود.

کاربرد وال پست در ساختمان

• مهار دیوارهای بلند و دارای بازشوهای وسیع
• انتقال بارهای جانبی از دیوار به اسکلت فلزی یا بتنی
• جلوگیری از ترک‌خوردگی‌های شدید و فروپاشی دیوار در زلزله
• افزایش ایمنی دیوارهای پیرامونی و داخلی

مقایسه میلگرد بستر و وال پست

تأثیر کیفیت مصالح روی عملکرد میلگرد بستر و وال پست

کیفیت میلگرد و پروفیل وال پست نقش تعیین‌کننده‌ای در عملکرد این روش‌های مقاوم‌سازی دارد. استفاده از فولادهای با آلیاژ مناسب و پوشش‌های ضدزنگ باعث افزایش عمر و مقاومت می‌شود. همچنین ملات مصرفی باید کیفیت مناسبی داشته باشد تا انتقال نیرو به خوبی انجام شود.

چالش‌ها و مشکلات رایج در اجرای میلگرد بستر و وال پست

• عدم رعایت صحیح محل و فاصله قرارگیری میلگرد بستر
• استفاده از مفتول‌های بی‌کیفیت و نازک
• زنگ‌زدگی میلگردها به دلیل رطوبت و عدم پوشش مناسب
• نصب نادرست وال پست که باعث کاهش اثربخشی آن می‌شود
• هزینه بالای اجرای وال پست در پروژه‌های بزرگ

میلگرد بستر و وال پست در عمل

در بسیاری از پروژه‌های مسکونی و تجاری در تهران، اصفهان و شیراز، ترکیب میلگرد بستر و وال پست باعث افزایش مقاومت دیوارهای بنایی شده است. این پروژه‌ها توانسته‌اند با رعایت اصول فنی، آسیب‌های ناشی از زلزله‌های اخیر را به حداقل برسانند.

مطالعات پس از زلزله‌های کرمانشاه و بم نشان داده است که دیوارهای مجهز به میلگرد بستر ترک‌های کمتری داشته و دیوارهای دارای وال پست کمتر دچار کمانش و ریزش شده‌اند. این موضوع اهمیت اجرای صحیح هر دو روش را نشان می‌دهد.

کدام گزینه مناسب‌تر است؟

با توجه به نیازهای هر پروژه و شرایط اجرایی، انتخاب میان میلگرد بستر و وال پست باید با دقت انجام شود. در دیوارهای کوتاه‌تر و کم‌عرض، میلگرد بستر راهکاری اقتصادی و سریع است، اما برای دیوارهای بلند، با بازشوهای زیاد و در مناطق با مخاطرات بالای زلزله، استفاده از وال پست یا ترکیب هر دو روش توصیه می‌شود تا ایمنی ساختمان به حداکثر برسد. جهت اطلاع از قیمت میلگرد امروز مشهد می‌توانید از سایت فرداد فولاد یا کانال قیمت آهن استفاده کنید.